Hopp til innhold

Norges nasjonale kompani for samtidsdans

Journal

Om eg sovnar no, så døyr eg

Ein oktoberdag for snart 16 år sidan:
radiojournalist Hans-Gunnar Skarstein er på veg mot Voss. Det er siste høvet for jakt før vinteren kjem, og det er berre han og hagla. Ikkje har han hund med heller. På Vossevangen stoppar han og kjøper seg ei kartmappe i plast og eit nytt kompass. Han vil ikkje rote seg inn på feil jaktmarker. Han tek inn på Torfinnsheimen som ligg ved Torfinnsvatnet på vestenden av Gråsidefjellet, og ligg der til morgonen.

Vérvarslinga seier at det er venta litt vind og haglbyger. Og det skal det vere mogleg både å gå og jakte i. Kanskje burde han ha tenkt at det er oktober, men han har alt utstyret han treng. Til og med har han lånt kona Jorunns mobiltelefon; ein Ericsson med evigvarande batteri. Den verkar alltid. Torsdag morgon ringer han og seier at «no går eg oppover – eg reknar med å vere heime att på laurdag».

Før han går et han lapskaus frå hytta. Han som ofte kvir seg til etterlatenskaper i naturen, passar på å bruke doen for siste gong, og skriv i hytteboka at han går nordover langs Torfinnsvatnet. Her er det så glatt og ekkelt at han snur og går attende igjen.

Då han går derfrå denne oktobertorsdagen står det i hytteboka at han går den vanlege løypa oppover mot Timeglaset. Han har bestemt seg for å gå til Hjellegrend.

I sekken har han ein amerikansk stridsrasjon. Den har ein mekanisme der du knekk noko, så blir maten varm. Elles har han berre ein pakke kjeks, ein pose sjokoladepulver og ein Jerven-duk – ein duk produsert i Odda, som no er i seta på alle vestlege jagarfly.

Han går heile tida oppover. Oppå herda – skuldra av fjellet – ser ein ned på vatnet. Der stig ei rype opp or snøen. Den kastar seg ut på vengene og står i lufta ved sida av jegeren. Den er så nydeleg mot det grå. Kanskje burde han ha tenkt på kva den grå himmelen varslar, men han ser berre den kvite, vakre fuglen sveve ved sida av seg. Og no veit han at det er fugl der oppe. Vinden har han i ryggen – ein god dytt. Men det har byrja å sludde.

Han fortel:
– Eg gjekk på dei raude T-ane, og visste eg måtte krysse to elvar. Dei er ikkje djupe, men to-tre meter å vasse. Eg kom fram til den første og skifta frå jaktstøvlar til gummistøvlar eg hadde med meg i sekken, men eg fekk ikkje sokkane ned i støvlane. Eg la dei difor på bakken saman med dei svarte hanskane. Eg hadde gløymt vinden. I eit drag kasta den både sokkar og hanskar på elva. Hanskane fann eg aldri att. Dei grøne sokkane fekk eg fiska opp. Eg laga propell med dei for å få ut vatnet, la dei i sekken og hadde no enno ei elv å krysse. Eg gjekk i berre støvlane. Eg var ille ute.

Du tenkte ikkje på å snu?

– Eg var fast bestemt på å gå til Hjellegrend, om eg snudde ville vinden blese mot meg – og no byrja det å bli tett snødrev. Eg sette meg bak ein stor stein, og tenkte: «Har eg problem no?» Eg har ikkje hanskar lenger. Eg hadde dei to sokkane som eg prøvde å ta hendene inn i – men det var ingen luksus. Våt ull varmar berre litt. Eg byrja å bli kald på tærne. I berre gummistøvlar så var dette ugreitt. Eg sette meg ned og tenkte om det er nokon ved Torfinnsheimen no, så høyrer dei gjerne om eg skyt med tre skot, så tre skot og tre skot igjen. Eit signal om at eg treng hjelp.

 

Ba du til Gud medan du låg på fjellet?

– Ja, eg gjorde vel det. Eg måtte få sjå Sara igjen, eg måtte få kome heim; «Kjære, dersom du no finst…» Men eg har aldri bedt om å få prov for å at det finst ei høgare makt, så dette var ubestilte varer som kom til meg. Der og då forbant eg det heller ikkje med noko.

– Så blei det altså søndag. Og eg ropte på flyet mitt. Og flyet prøvde å lande – det piska iskald vind mot meg. Dei prøvde igjen og igjen, men helikopteret søkk berre ned mot meg, og greier ikkje å lande. Så då…

Medan jegeren ser helikopteret forsvinne og kome igjen fleire gonger, tenkjer han at «dette greier eg ikkje meir. Må eg ligge her ei natt til, då døyr eg».

Men frå himmelen, firer dei ned ein engel. I helikopteret sit Aslak Himle med votten. Ved Timeglaset ligg ein mann tida er i ferd med å renne ut for. I siste liten blir han tatt med opp i lufta, innpakka i Jerven-duken. Huda frå hendene heng fast på geværløpet. Han får vottane på dei øydelagde hendene, Rett-i-koppen-suppe og solbærtoddy. Det siste han ser frå lufta er leitemannskap som kjem frå to stader opp mot staden han har lege, og han rekk å tenkje: «for eit fantastisk land dette er». Så sovnar han.

Då han vaknar står det ei dame over han – ein lege på akutten.

«Du har slite», seier ho. «Korleis det?» spør han. «Du luktar aceton», seier ho. «Du tærer på deg sjølv. Du et ditt eige vev».

I tre dagar har han skolve. Det var så tett på. I kroppen er det 32 graders kjernetemperatur. Kor kort tid han hadde att, har han aldri prøvd å finne ut. Medisinen på Haukeland var store smørbrødfat – han åt alt.

Overleving, redsel og konstruktiv handling. Kven er ein i møte med noko slikt?

– Ein kjenner seg bitte liten. Eg brølte så høgt etter hjelp. Ingen i heile verda høyrte meg. Eg skaut fleire skot opp i lufta før eg pakka meg inn i duken. Eg hadde også sett ned i avgrunnen – der skaut eg også fleire skot. Nokon hadde høyrt desse skota, men dei hadde ikkje greidd å setje det saman til eit signal.